Persoonlijk verhaal

Als oude mensen beginnen met vertellen over vroeger, gaat er voor jongere generaties vaak een wereld open. Dat ondervond antropoloog Florien Linck. Voor een wetenschappelijk project interviewde Linck een kleine honderd ouderen die ooit hadden gewoond en gewerkt in voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. In een paar uur tijd vertelden die mensen op verzoek hun levensverhaal, compleet met anekdotes, met ontroerende details. "Wat zou het leuk zijn geweest als ik zo het verhaal had kunnen horen van mijn eigen oma", dacht Linck toen. Zij reisde ooit naar Indië om te trouwen met haar opa, die daar een bestuursfunctie had. Maar haar oma is dood, ze kan niet meer vertellen. Oma's verhaal is in grote lijnen bekend, maar niet in haar eigen woorden.

Zo is Linck op het idee gekomen een handeltje te beginnen in het opnemen van levensverhalen. Haar bedrijfje heet Sprekend portret, en het loopt nu een jaartje. Linck gaat in opdracht naar de mensen toe, vaak ouderen, die doorgaans op verzoek van familie of kinderen hun verhaal zullen vertellen. Alledaagse mensen, geen beroemdheden of bekende Nederlanders, maar gewone mannen en vrouwen wier verhaal naasten graag willen behouden. Hoewel ze zich eigenlijk niet specifiek richt op ouderen, blijkt in de praktijk dat ze juist die verhalen zit op te nemen. Voorafgaand aan het gesprek laat Linck de sprekens een vragenlijkt invullen, opdat zij kan inhaken op specifieke woonplaatsen en op voorvallen die daarop vermeld staan.

Met haar opnameapparatuur komt Linck bij de mensen aan huis, ongeacht waar in Nederland ze wonen. Ze trekt een dag uit voor zo'n interview. Desgewenst kunnen mensen foto's of paperassen opscharrelen, wanneer dat hun verhaal goed doet.

Het aardige is, vindt Linck, dat zo'n opname niet alleen in grote lijnen iemands levensverhaal bevat, maar ook meteen diens specifieke maniet van vertellen en van taal gebruiken. Om het verhaal aan de gang te houden stels Linck vragen, ze stuurt nu en dan bij, grijpt terug lop eerdere opmerkingen om meer details te laten vertellen. "Wat me opvalt is dat mensen binnen een paar uur tijd met de prachtigste vertrouwelijke informatie over de brug komen. Ze vertellen heel persoonlijke dingen, kennen eigenlijk weinin remmingen. Misschien vertellen ze tegen mij wel makkelijker omdat ze me niet kennen, dan tegen mensen die zo dichtbij voor hen zijn dat het gênant is tegen hen uit de school te klappen." Linck laat de originele opname vrijwel intact, ze knipt er nauwelijks in.

Ze neemt het interview op op minidisc, wat een kwalitatief goede geluidsweergave garandeert. Daarvan maakt ze een dubbel-cd die gemiddeld twee tot drie uur duurt. Bij dat sprekend portret maakt de heel professioneel een mooi boekje. Daarin heeft ze bijpassende oude foto's gereproduceerd en een levensloop met data opgenomen, plus een inhoudsopgave van onderwerpen die op de cd's aan bod komen.

Omdat het maken van een enkel sprekend portret zo'n arbeidsintensieve klus is, rekent Linck 2000 gulden voor de eerste twee exemplaren. Elke volgende cd kost 100 gulden, in geval alle neven en nichten er een willen hebben.

Sprekend portret, Florien Linck, 035-6922956.

HET VOLKSKRANT MAGAZINE 03|02|01